Przeszczep łąkotki

Czym jest przeszczepienie łąkotki?

Przeszczepienie łąkotki to zabieg operacyjny, najczęściej wykonywany małoinwazyjną techniką artroskopii. Polega na usunięciu resztek uszkodzonej łąkotki pacjenta i zastąpieniu jej przeszczepioną tkanką. Obecnie najpopularniejsze i przynoszące najlepsze wyniki są przeszczepienia allogeniczne, czyli przeszczepianie tkanek pochodzących od zmarłych dawców. Jednakże dzięki postępowi nauk biotechnologicznych udoskonalane są techniki otrzymywania łąkotek wytworzonych z chrząstek pacjenta bądź chrząstek zwierzęcych, hodowanych na specjalistycznych szkieletach (scaffold). Istnieją również sztuczne implanty łąkotkowe wykonane z materiałów polimerowych. Mimo rozwoju technologii metody te nie są w stanie zastąpić przeszczepu ludzkich tkanek, jeśli istnieją wskazania do całkowitej resekcji łąkotki własnej pacjenta.

Co to są łąkotki i jak dochodzi do ich uszkodzenia?

Pacjenci, którzy po raz pierwszy stykają się z diagnozą „uszkodzenia łąkotki“ często nie zdają sobie sprawy z istnienia takiej struktury. Łąkotki to elastyczne struktury zbudowane z tkanki chrzęstnej, które znaleźć możemy w kolanie, pomiędzy kośćmi udową a piszczelową. Wyróżniamy dwie łąkotki: przyśrodkową, leżącą „od wewnątrz“ kolana, oraz boczną. Pełnią one funkcję wypełniacza stawu kolanowego, dzięki czemu zapewniają jego lepszą stabilizację i minimalizują „luzy“ w kolanie, oraz umożliwiają ruchy obrotowe kolana. Łąkotka przyśrodkowa jest nieco większa, a swoim kształtem przypomina literę C. Łąkotka boczna jest mniejsza, okrągła oraz bardziej ruchoma.

Łąkotki mogą zostać uszkodzone zarówno w efekcie wypadku jak i długotrwałych procesów degeneracyjnych, które są zdecydowanie częstsze. Do najważniejszych czynników ryzyka uszkodzenia łąkotek należą:

  • nadwaga
  • koślawość bądź szpotawość kolan
  • częste kucanie bądź klęczenie, szczególnie u osób powyżej 60 roku życia
  • zawodowe trenowanie sportów takich jak rugby, tenis czy piłka nożna
  • dźwiganie ciężarów
  • przedłużający się okres między zerwaniem więzadła krzyżowego a jego rekonstrukcją

W przypadku uszkodzenia w wyniku zmian degeneracyjnych najczęściej dochodzi do pęknięcia łąkotki. Zazwyczaj nie dochodzi do przemieszczenia się jej fragmentów, dzięki czemu ryzyko wystąpienia niebezpiecznych powikłań maleje.

Do uszkodzenia ostrego najczęściej dochodzi na skutek nadmiernej rotacji podudzia przy obciążonej kończynie, jak np. w trakcie dynamicznego obrotu w miejscu na jednej nodze, kiedy cała podeszwa stopy znajduje się na ziemi. Może wtedy również dojść do uszkodzenia więzadła krzyżowego przedniego oraz więzadła pobocznego piszczelowego. Kontuzja wszystkich trzech struktur nosi nazwę triady O’Donoghue, bądź „nieszczęśliwą triadą“.

W trakcie ostrego uszkodzenia łąkotek częściej dochodzi do przemieszczenia się uszkodzonych fragmentów łąkotek. Odłamy te mogą dostać się pomiędzy kości oraz doprowadzić do zablokowania się kolana w zgięciu. Do innych objawów uszkodzenia łąkotek należą ból, obrzęk, pacjenci często zgłaszają „uciekanie“ stawu. W badaniu fizykalnym można stwierdzić m.in. tkliwość w okolicy szczeliny stawowej, niestabilność kolana. Można usłyszeć trzaski bądź przeskakiwania w trakcie ruchu. Badanie można rozszerzyć o diagnostykę obrazową i wykonać ultrasonografię kolana oraz rezonans magnetyczny. W oparciu o te metody nie tylko potwierdza się diagnozę, lecz również określa stopień zaawansowania uszkodzenia oraz podejmuje się decyzję odnośnie dalszego postępowania terapeutycznego.

Czy przeszczepienie jest koniecznością?

Przeszczepienie łąkotki brzmi na poważny zabieg, dlatego też nie jest leczeniem pierwszego rzutu i zarezerwowane jest dla znacznych i nienaprawialnych uszkodzeń łąkotek oraz w sytuacjach gdy łąkotka została już usunięta operacyjnie.

Dobre efekty terapeutyczne przeszczepienia uzyskuje się u pacjentów poniżej 50 roku życia, o prostych kolanach, bez cech zaawansowanej choroby zwyrodnieniowej stawów.

Niewielkie uszkodzenia łąkotek potrafią zagoić się same, a interwencja lekarska sprowadza się do odciążania kończyny, schładzaniu uszkodzonego stawu. W zmniejszeniu obrzęku i dolegliwości bólowych pomaga także elewacja kończyny.

Kiedy mimo takiego postępowania dolegliwości nie ustępują, w wybranych przypadkach można rozważyć zabieg przezskórnego nakłucia łąkotki i podania osocza bogatopłytkowego (PRP) do miejsca uszkodzenia. W pozostałych przypadkach rozważa się artroskopowe zszycie łąkotek. Jest to metoda najczęściej stosowana w przypadku ostrych uszkodzeń łąkotek, a szczególne zastosowanie znalazła w przypadkach, kiedy doszło do uwięźnięcia uszkodzonego fragmentu łąkotki i zablokowania kolana.

Jak wygląda sam zabieg?

Przed wykonaniem zabiegu należy najpierw odpowiednio przygotować tkankę przeszczepu. W niektórych klinikach łąkotkę pobiera się bezpośrednio od dawcy tuż przed operacją. Jednakże ze względów logistycznych, w większości przypadków klinika otrzymuje organ od banku organów, gdzie jest przechowywany zamrożony Łąkotkę także poddaje się procesowi sterylizacji, żeby uniknąć ryzyka infekcji miejsca operowanego. Przed zamówieniem łąkotki w banku tkanek  dopasowuje się ją do wymiarów pacjenta, najczęściej na podstawie wykonanych wcześniej badań obrazowych.

Wybór techniki operacyjnej zależy od wielu czynników w tym m.in. od stanu pacjenta, miejsca uszkodzenia, rozległości uszkodzenia czy uwarunkowań anatomicznych. Przeszczepienie jest wykonywane metodą artroskopową, lecz w niektórych przypadkach konieczne może okazać się operowanie „na otwarto”.

Przeszczepienie i co dalej?

Konieczna jest dalsza rehabilitacja, specjalnie dobrana zarówno do pacjenta jak i do zabiegu, który przeszedł. Szczególnie zalecane są zabiegi zmniejszające opuchliznę pozabiegową, jak i zwiększające zakres ruchu oraz siłę mięśni. Przez kilka tygodni po operacji wskazane jest odciążanie kończyny i chodzenie o kulach.

Pacjentom zaleca się też wykonywanie ćwiczeń stabilizujących i budujących siłę mięśni kończyn dolnych nóg.

Pacjentom z nadwagą zaleca się zmniejszenie masy ciała.