Czym charakteryzuje się płaskostopie?
Płaskostopie, nazywane potocznie platfusem, to jedno z najczęściej spotykanych schorzeń dotyczących stopy. Polega na obniżeniusię jej łuków, co w rezultacie powoduje pełne przyleganie podeszwy do podłoża – czego fizjologicznie nie powinniśmy obserwować.
Całość sklepienia stopy jest utrzymywana, poza kośćmi, przez więzadła, mięśnie i ich ścięgna. Osłabienie mięśni, czy też nadmierne rozciągnięcie więzadeł powoduje obniżenie się sklepienia stopy, co objawia się właśnie stopą płaską.
W pierwszym okresie rozwoju człowieka możemy zaobserwować płaskostopie fizjologiczne. U dzieci do ok. 3 roku życia nie należy się nim martwić, gdyż spowodowany jest obecnością zbyt słabego aparatu mięśniowo-więzadłowego na tym etapie rozwoju, który to wraz ze wzrostem dziecka powinien się samoistnie wzmocnić.W późniejszym okresie wyróżnia się natomiast dwa szczyty zapadalności na płaskostopie, które w tej sytuacji postrzegane jest już jako deformacja wymagająca kontroli lekarza. Pierwszy z nich występuje w dzieciństwie, kiedy to następuje gwałtowny wzrost dziecka i aparat więzadłowo-mięśniowynie nadąża kompensowaćzwiększającej się masy i gabarytu dziecka. W tym okresie ważna jest wczesna diagnoza (np. w trakcie badań okresowych, bilansowych), a odpowiednio wcześnie rozpoczęta terapia (np. w formie gimnastyki korekcyjnej) pozwalo na poprawę i dalszy prawidłowy rozwój. Na szczęście w wielu przypadkach płaskostopie wczesnodziecięce to jedynie płaskostopie pozorne (stopa po stanięciu na palcach prezentuje niewidoczne w pozycji stojącej łuki), spowodowane tzw. stopą wiotką. Drugi ze szczytów występowania płaskostopia dotyczy wieku średniego, kiedy to więzadła naturalnie ulegają rozluźnieniu na skutek starzenia się i zmian w budowie tkanki łącznej. Często sprzyja temu również nadmierna masa ciała, która obciąża i tak już osłabione łuki stopy, oraz siedzący tryb życia i towarzyszące mu osłabienie siły mięśni, które, jak już wspominaliśmy, jest istotnym rusztowaniem utrzymującym sklepienie stopy.
Osoby cierpiące na płaskostopie często uskarżają się na bolesność stopy w momencie odbicia oraz częste odciski i nagniotki w okolicy podeszwowej. Nierzadko charakteryzuje ich również kołyszący chód oraz stawianie stóp na zewnątrz. Przy braku interwencji, nieleczone płaskostopie może doprowadzić do poważniejszych uszkodzeń i wpływać negatywnie na inne – nawet odległe – elementy układu kostno-szkieletowego.
Czy płaskostopiem należy się przejmować?
Jak najbardziej! Im wcześniej rozpocznie się terapię płaskostopia, tym bardziej rośnie szansalepsze efekty. Jednakże co się stanie, gdy terapii się nie podejmie? Pogorszeniu ulega biomechanika stopy, a napięcia – zwykle łagodzone przez sprężyste łuki – przenoszone są na inne struktury, tym samym bardziej je obciążając i zużywając. Powoduje to m.in. częste zapalenia torebek stawowych i ścięgien. Towarzyszyć temu może obrzęk i ból stopy, które utrudniają bądź nawet uniemożliwiają chodzenie. Jeśli osoba dotknięta płaskostopiem uprawia sport, w szczególności bieganie, może odczuwać ból po treningu. Ponadto, pogorszona amortyzacja w trakcie biegu może powodować poważne kontuzje, m.in. zapalenie ścięgna Achillesa, złamania zmęczeniowe czy też tzw. shinsplints.
Oprócz wyżej wymienionych komplikacji należy również zwrócić uwagę jak patologiczna mechanika chodu wpływa na inne stawy stopy. Spłaszczenie łuku poprzecznego stopy zmienia architekturę stawów śródstopno-paliczkowych powodując skoślawienie palucha, czyli tzw. haluksy. Niewłaściwy sposób chodzenia wpływa również na stawy kolanowe i biodrowe, wywołując w nich ból i stan zapalny. Ponadto część pacjentów skarży się również na ból dolnego odcinka pleców.
Terapia płaskostopia
Wczesna terapia płaskostopia opiera się w głównej mierze na eliminacji czynników sprzyjających płaskostopiu. Wiodącą rolę pełni tu wzmocnienie mięśni utrzymujących łuki stopy. Zalecane jest wykonywanie ćwiczeń na mięśnie łydek (wspięcia na palce, chodzenie i bieganie po piasku) jak również na mięśnie stopy (podnoszenie przy pomocy palców stóp przedmiotów z ziemi takich jak skarpetki czy woreczki z obciążeniem). Niesamowicie pomocne okazuje się również zmniejszenie masy ciała, które to niesie ze sobą również inne korzyści zdrowotne. Dobry fizjoterapeuta powinien z łatwością dobrać odpowiednie ćwiczenia nie tylko do stopnia zaawansowania choroby, lecz także do możliwości pacjenta.
W celu zatrzymania progresji choroby oraz jako leczenie objawowe bólu stopy stosuje się specjalistyczne wkładki ortopedyczne. Każdy z nas ma nieco inaczej zbudowane stopy, przez co ważny jest indywidualny dobór odpowiedniego kształtu wkładek. Samodzielne próbowanie dobrania ich może nie tylko nie przynieść oczekiwanych korzyści, lecz także pogorszyć stan pacjenta.
Jeśli zmiany są bardziej zaawansowane, a leczenie zachowawcze nie przynosi oczekiwanych efektów, można rozważyć leczenie operacyjne. Istnieje kilka podejść operacyjnych do tego problemu. Starsze metody opierały się m.in. na usztywnieniu łuku poprzecznego stopy w prawidłowej pozycji z poprzedzającym przecięciem I kości śródstopia. Dzięki temu łuk ulegał skróceniu, wzmocnieniu i odtworzeniu. Ta metoda przynosiła zadowalające efekty w dziedzinie mechaniki stopy, jednak długi okres rekonwalescencji, nieodwracalność zabiegu i możliwe powikłania skłoniły lekarzy do spojrzenia na inne rozwiązania.
Jednym z takich rozwiązań jest wszczepienie implantu HyProCure. Jest to wewnętrzny stabilizator stawu skokowo-piętowego, który podnosi zatokę stępu, unosząc tym samym sklepienie stopy. Zabieg można stosować u dzieci powyżej 3 roku życia, o ile deformacja jest elastyczna – ulega korekcji po odciążeniu. Operację wykonuje się w znieczuleniu miejscowym, lub krótkotrwałym znieczuleniu dożylnym, wykonując 1 cm nacięcie na boku stopy. W przypadku dorosłych pacjentów możliwe jest natychmiastowe rozpoczęcie obciążania – w zależności od tolerancji bólu. Po implantacji u dorosłych implant można pozostawić w stopie, w przypadku dzieci, można rozważyć usunięcie po zakończeniu okresu wzrostu.Jest to zabieg o niewielkim stopniu inwazyjności, co oznacza wiele korzyści dla pacjenta: krótszy okres rekonwalescencji i mniejszą bliznę pooperacyjną. Implant HyProCure nie powoduje ograniczeń w ruchu stawu skokowego. Umożliwia on nie tylko normalne chodzenie już po kilku tygodniach, lecz nawet powrót do sportu i treningów biegowych w krótkim czasie od operacji.