Najważniejszym źródłem informacji o chorobie pacjenta jest oczywiście rozmowa przeprowadzana w trakcie konsultacji ortopedycznej oraz badanie fizykalne. Jednak nie każdą jednostkę chorobową można poprawnie zdiagnozować bądź określić stopień jej zaawansowania w ten sposób. Tu z pomocom lekarzom przychodzą m.in. badania obrazowe.
Zdjęcie rentgenowskie
Odkrycie promieni X przypisuje się Wilhelmowi Roentgenowi, który to w 1895. Niedługo po ich opisaniu, odkryto ich potencjalne zastosowanie w medycynie, wykonując zdjęcie dłoni żony Roentgena. Po obejrzeniu zdjęcia zauważono, że promienie przeszły bezproblemowo przez tkanki miękkie, a zostały zatrzymane przez kości. Właśnie z tej właściwości korzystamy dzisiaj, ponad 130 lat od ich odkrycia. Zdjęcia rentgnenowskie są podstawowym badaniem wykorzystywanym w ortopedii. Umożliwia w szybki, tani i bezpieczny dla pacjenta sposób spojrzeć na kości i stawy, które w normalnych warunkach ukryte są pod warstwami tkanek miękkich. Najczęstszym zastosowaniem jest diagnostyka stanów ostrych. Boląca ręka po upadku? Uraz kolana w trakcie uprawiania sportu? Wybity palec na lekcji wychowania fizycznego? We wszystkich tych przypadkach, wykonanie prostego prześwietlenia pomaga uzyskać odpowiedź na pytanie, które lekarze ortopedii słyszą po kilka razy dziennie „czy to jest złamanie?“. Ale poza złamaniami prześwietlenia pozwalają na diagnostykę choroby zwyrodnieniowej stawów, dny moczanowej, zwichnięciach. Promienie rentgenowskie wykorzystuje się również jako tzw. „radiotelewizja“, która umożliwia wgląd w stan kości w trakcie rzeczywistym w czasie operacji czy nastawiania złamań i zwichnięć.
Tomografia komputerowa
Zdjęcia rentgenowskie, mimo swoich wielu zastosowań, nie są idealne. Nie są w stanie m.in. zobrazować nakładających się na siebie kości jak np. w nadgarstku czy kościach stopy. Ten problem adresuje tomografia komputerowa, została po raz pierwszy wykorzystana w medycynie w 1971 roku. Podstawą badania jest wykonanie serii zdjęć RTG, które następnie zostają zapisane na komputerze i cyfrowo poddane obróbce, celem zwiększenia ich czytelności. Następnie specjalny algorytm tworzy z serii zdjęć spójny obraz, umożliwiając analizę interesującego nas narządu centymetr po centymetrze. Badania TK wykonuje się głównie w celu lepszego zdiagnozowania skomplikowanych złamań, zmian zwyrodnieniowych. Największym minusem tego badania jest większe narażenie na promieniowanie jonizujące niż badanie RTG. Z tego powodu ważne jest poinformowanie lekarza kierującego na badanie o wykonanych już badaniach rentgenowskich.
Rezonans magnetycznym
Badaniem bardzo podobnym do tomografii komputerowej jest obrazowanie metodą rezonansu magnetycznego. Mimo swoich podobieństw, badania te wykorzystywane są często w innych chorobach. Zasada działania rezonansu magnetycznego opiera się o wykorzystanie silnego pola magnetycznego, które wywołują drgania magnetycznie naładowanych cząsteczek w ciele pacjenta. Drgania powodują emisję fal radiowych, które wychwytywane są przez detektory. Sygnały są następnie przetwarzane komputerowo na obraz zrozumiały dla człowieka. Badanie rezonansu magnetycznego umożliwia obrazowanie przede wszystkim tkanek miękkich, obfitych w polarne, silnie drgające cząsteczki wody. Podstawową wadą tego badania jest wykorzystanie silnego pola magnetycznego, które uniemożliwia zastosowania tej metody u pacjentów posiadający metalowe implanty, które mają zdolności magnetyczne. Przed wykonaniem badania koniecznie poinformuj lekarza o posiadanych implantach i ich rodzaju! Kolejną wadą jest długi czas trwania badania, jego cena oraz niewielka dostępność. Zdecydowaną zaletą jest brak promieniowania jonizującego.
Ultrasonografia
Badanie USG znalazło szerokie zastosowania w medycynie. Nieinwazyjne, szybkie, możliwe do wykonania przy łóżku pacjenta czy w gabinecie lekarskim, pozbawione promieniowania, tanie oraz bez konieczności czekania w kolejce to tylko niektóre z ich zalet. Ale jak właściwie działają? Cóż, opierają się o wykorzystanie wysokiej częstotliwości fal dźwiękowych emitowanych przez głowicę. Fale dźwiękowe następnie podróżują przez ciało, odbijając się od struktur o innej gęstości i docierając z powrotem do głowicy, a komputer następnie przetwarza to echo na obraz wyświetlany na ekranie. W ortopedii USG wykorzystuje się głównie do obrazowania tkanek miękkich, gdyż kości są nieprzepuszczalne dla fali dźwiękowych. Natomiast świetnie nadaje się do obrazowania stawów, ścięgien i więzadeł.
Scyntygrafia kości
Scyntygrafia kości to ciekawa badanie, które podobnie jak badania rentgenowskie wykorzystuje promieniowanie. Jednak zamiast użyć zewnętrznego źródła promieniowania, które penetruje ciało, źródło promieniowania podaje się dożylnie pacjentowi. Zazwyczaj wykorzystuje się kompleksy, które wiązać się mogą z tkankami o określonych parametrach. W tym przypadku celowane są tkanki kostne o zwiększonym metabolizmie. Następnie umieszcza się pacjenta w specjalistycznym skanerze, który wychwytuje promieniowanie emitowane z wnętrza pacjenta. W ten sposób można zaobserwować obszary o zwiększonym metabolizmie. Mogą być to m.in. Zmiany zapalne czy zmiany nowotworowe. To badanie, mimo narażenia pacjenta na promieniowanie jonizujące, umożliwia dokładne zbadanie liczby, lokalizacji oraz rozmiaru tych zmian.